नेच्छामि मृत्युं प्रधानसाक्षात्कारः नैकास्तु शेषाः।

अस्ति कश्चन विद्यार्थी नाम्ना अरुणः। स विद्याव्यसनी, जिज्ञासुः, सत्यानुरागी च आसीत्। विश्वविद्यालये अध्ययनं समाप्य सः बृहत्तरं ज्ञानं प्राप्तुम् इच्छति स्म। तेन गुरूणां समीपं गत्वा विनयेन उक्तम् – "भो गुरुवर! मम अध्ययनं समाप्तम्, परन्तु जीवनस्य वास्तविकं तत्त्वं किम् इति न जानामि। अतः तत् ज्ञातुम् इच्छामि।"

गुरुः प्रसन्नतया अवदत् – "वत्स! ज्ञानस्य अन्तः न विद्यते। शास्त्राणि पठित्वा एव सत्यं न प्राप्यते। जीवनानुभवेन एव वास्तविकं ज्ञानं प्राप्यते। अतः त्वं हिमालयं गच्छ। तत्र ऋषिवरस्य आश्रमे वस। स त्वां मार्गदर्शयिष्यति।"

अरुणः प्रसन्नमनसा गुरुं प्रणम्य हिमालयस्य यात्रां प्रारब्धवान्। स यात्रायै स्वकीयं पृष्ठभारं सज्जीकृत्य मार्गे निर्गतः। मार्गः दुर्गमः आसीत्। कदाचित् वनानि, कदाचित् पर्वताः, कदाचित् नदीः, एवं विविधाः बाधाः समागच्छन्ति स्म। परन्तु अरुणस्य मनसि एकमेव भावना आसीत् – "ज्ञानं प्राप्तव्यम्।"

एकदा सः एकस्मिन् घोरवने प्राविशत्। तत्र मार्गः न दृश्यते स्म। सूर्योऽपि अस्तंगतः। अन्धकारः सर्वत्र व्याप्तः। भयंकराः शब्दाः श्रूयन्ते स्म। अरुणः भयभीतः अभवत्। तस्य मनसि भयं समुत्पन्नम् – "अहो! अहं मृत्युं प्राप्स्यामि! मम परिवारः मां प्रतीक्षते। मम मित्राणि मां स्मरन्ति। मम अपूर्णाः स्वप्नाः सन्ति। मम जीवनं सफलं न जातम्। अतः अहं मृत्युं न इच्छामि। मम बहवः विशेषाः मुलाकाताः अवशिष्टाः सन्ति।"

अकस्मात् तस्य मनसि श्लोकः स्मृतः –

**नेच्छामि मृत्युं प्रधानसाक्षात्कारः नैकास्तु शेषाः।**

अयं श्लोकः तस्य विद्यालये प्रसिद्धः आसीत्। अस्य अर्थः – "अहं मृत्युं न इच्छामि, मुख्यतत्त्वस्य साक्षात्कारं करणीयं, बहवः विशेषकार्याणि अवशिष्टानि सन्ति।"

अरुणः दृढतया चिन्तितवान् – "नहि, अहं मृत्युना न भेतव्यम्। मम लक्ष्यं प्राप्तव्यम्।" सः उत्साहेन पुनः मार्गं अन्वेष्टुं प्रारब्धवान्।

तस्मिन् समये दूरतः काचित् ज्योतिः दृष्टा। सः ज्योतिषः दिशायां चलितवान्। क्रमेण सः ऋषिवरस्य आश्रमम् आगच्छत्। तत्र ऋषिः दीपपरम्परया आश्रमं सुशोभितं कृतवान् आसीत्। ऋषिः अरुणं दृष्ट्वा प्रसन्नः अभवत्। तेन उक्तम् – "वत्स! अहं त्वाम् एव प्रतीक्षमाणः आसम्। तव गुरुः मम समीपे संदेशं प्रेषितवान्। आगच्छ, विश्रामं कुरु।"

यदा अरुणः स्वानुभवं निवेदितवान्, तदा ऋषिः प्रहसन् अवदत् – "एषः एव जीवनस्य सारः। जीवने बहवः कष्टाः आगच्छन्ति, परन्तु दृढसंकल्पेन सर्वाणि दुःखानि दूरीभवन्ति। त्वं घोरवने भयभीतः अभवः, तथापि त्वं जीवनस्य महत्त्वं ज्ञातवान्। त्वं मृत्युं न इच्छसि, यतः तव जीवने बहवः महत्त्वपूर्णाः कार्याणि अवशिष्टानि सन्ति। एषः एव सत्यः।"

अरुणः सप्तदिवसानि यावत् आश्रमे न्यवसत्। तत्र तेन वेदान्तस्य, ध्यानस्य, योगस्य च अभ्यासः कृतः। सः अनुभवति स्म यत् जीवनं मूल्यवान् अस्ति। प्रत्येकं क्षणः अमूल्यः अस्ति। मृत्योः भयं व्यर्थम् अस्ति। सः दृढसंकल्पं कृतवान् यत् जीवनस्य प्रत्येकं क्षणस्य सदुपयोगः करणीयः।

ततः सः स्वगृहं प्रत्यागतः। तेन स्वजीवनं ज्ञानार्जनाय, समाजसेवायै च समर्पितम्। जीवने यदा यदा कष्टानि आगच्छन्ति स्म, तदा तदा सः श्लोकं स्मरति स्म –

नेच्छामि मृत्युं प्रधानसाक्षात्कारः नैकास्तु शेषाः।

मैं मृत्यु नहीं चाहता, कई ख़ास मुलाकात बाकी है।

इत्थं अरुणः स्वजीवनस्य सत्यं ज्ञात्वा सफलतां प्राप्तवान्।

इति कथा समाप्ता