पुरा कस्मिंश्चित् ग्रामे एकः कृषकः वसति स्म। तस्य नाम रामः आसीत्। रामः अतीव परिश्रमी आसीत्, परन्तु दुर्भाग्यवशात् तस्य क्षेत्रे फलानि न आगच्छन्ति स्म। प्रतिवर्षं सः बीजानि वपति, क्षेत्रं कर्षति, जलं सिञ्चति च, किन्तु तस्य परिश्रमस्य फलं न दृश्यते स्म। एतस्मात् कारणात् सः निराशः अभवत्।
ग्रामस्य अन्ये कृषकाः स्वक्षेत्रेभ्यः प्रचुरं धान्यं प्राप्नुवन्ति स्म। ते रामस्य दुर्दशां दृष्ट्वा तं परिहसन्ति स्म। केचन तं "अभाग्यशालिनम्" इति वदन्ति स्म, अन्ये च "अकुशलः कृषकः" इति निन्दन्ति स्म। एतेन रामस्य मनसि अतीव दुःखम् उत्पन्नम् अभवत्।
एकदा रामः स्वमित्रं कृष्णं दृष्ट्वा तस्य समीपम् अगच्छत्। कृष्णः ग्रामस्य ज्ञानी वृद्धः आसीत्। रामः स्वस्य व्यथां तस्मै न्यवेदयत् - "मित्र कृष्ण! किं करोमि? मम क्षेत्रे किमपि न वर्धते। सर्वे मां परिहसन्ति। अहं किं दोषं करोमि? मम जीवनं व्यर्थम् अस्ति किम्?"
कृष्णः रामस्य वचनानि श्रुत्वा क्षणं यावत् मौनम् अवलम्बितवान्। ततः सः शान्तस्वरेण अवदत् - "मित्र राम! धैर्यं धर। कालः सर्वेषां कृते समानः भवति। त्वं केवलं स्वकर्म कुरु, फलं विषये मा चिन्तय। स्मर, वृक्षः अपि एकस्मिन् दिने न वर्धते। तस्य वृद्धये बहवः दिनाः आवश्यकाः भवन्ति। तथैव तव परिश्रमस्य फलम् अपि शनैः शनैः आगमिष्यति।"
रामः मित्रस्य वचनं श्रुत्वा किञ्चित् आश्वस्तः अभवत्। सः पुनः धैर्येण कार्यं कर्तुम् आरब्धवान्। सः प्रतिदिनं सूर्योदयात् पूर्वम् उत्थाय क्षेत्रं गच्छति स्म। तत्र सः भूमिं कर्षति, बीजानि वपति, पौधानां रक्षणं करोति, जलं सिञ्चति च। सर्वं कार्यं सः अतीव श्रद्धया करोति स्म।
एवं बहवः मासाः व्यतीताः। रामः निरन्तरं परिश्रमम् अकरोत्, परन्तु तस्य क्षेत्रे अद्यापि किमपि परिवर्तनं न दृश्यते स्म। ग्रामवासिनः अद्यापि तं परिहसन्ति स्म, किन्तु रामः तेषां वचनानि न श्रृणोति स्म। सः केवलं स्वकार्ये ध्यानम् अयच्छत्।
ततः एकस्मिन् दिने, यदा रामः प्रातःकाले क्षेत्रं गतवान्, तदा सः आश्चर्यचकितः अभवत्। तस्य क्षेत्रे सर्वत्र हरितं दृश्यं दृष्ट्वा तस्य नेत्रे आनन्दाश्रुभिः पूर्णे अभवताम्। तस्य परिश्रमस्य फलं दृश्यमानम् आसीत्। सस्यानि उच्चानि सन्ति स्म, पत्राणि च स्वस्थानि आसन्।
रामः तत्क्षणम् एव कृष्णस्य गृहं प्रति धावितवान्। सः आनन्दपूर्वकम् उच्चैः अवदत् - "मित्र कृष्ण! पश्य! मम क्षेत्रे सस्यानि जातानि! तव उपदेशः सत्यः आसीत्। धैर्येण सर्वं साध्यते।"
कृष्णः स्मितपूर्वकम् अवदत् - "साधु मित्र! त्वं स्वपरिश्रमेण एतत् प्राप्तवान् असि। अधुना त्वं जानासि यत् धैर्यस्य कीदृशं महत्त्वम् अस्ति।"
अल्पकालेनैव रामस्य क्षेत्रात् प्रभूतं धान्यं प्राप्तम्। सर्वे ग्रामवासिनः आश्चर्यचकिताः अभवन्। ये जनाः पूर्वं रामं परिहसन्ति स्म, ते अधुना तस्य प्रशंसां कुर्वन्ति स्म। बहवः जनाः तस्य सफलतायाः रहस्यं ज्ञातुम् इच्छन्ति स्म।
रामः सर्वेभ्यः एकमेव वचनम् अवदत् - "धैर्यं महत्त्वपूर्णम् अस्ति। कालः सर्वेषां कृते समानः भवति। यदि वयं धैर्येण स्वकर्म कुर्मः, तर्हि अवश्यं सफलतां प्राप्नुमः।"
इयं कथा अस्मान् शिक्षयति यत् जीवने धैर्यस्य अत्यन्तं महत्त्वम् अस्ति। यदा वयं कठिनैः परिस्थितिभिः सम्मुखीभवामः, तदा अस्माभिः धैर्यं न त्यक्तव्यम्। कालः सर्वेषां कृते समानः भवति, अतः यदि वयं निरन्तरं प्रयासं कुर्मः, तर्हि अन्ते सफलतां प्राप्स्यामः। अस्माभिः स्मर्तव्यं यत् महती सफलता क्षणेन न आगच्छति, तस्याः कृते धैर्यस्य, परिश्रमस्य च आवश्यकता भवति। अतः सर्वदा धैर्यं धारयेम, यतः कालः कस्यापि पक्षपातं न करोति।
आचार्य प्रताप
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें